Googi, Magogi, Haramagedoni

Omukyegyeso ekihwaire, okareeba oku abantu babiri, barikwiija kutegyeka ensi, omubwaire bw’obusaatsi, hamwe n’ekiro kya Mukama waitu.

Ow’okubanza naija kuba ari omukungu orikwetwa”ekinyamaishwa” (Okushuuruurirwa 13:4), orikwiija kuheebwa “obushoboorozi bw’okurwana entaro kumara amezi makumi ana na abiri” (Okushuuruurirwa 13:5). Omuri aga meezi makumi ana na abiri, naija kutegyeka, “buri ngaanda, endimi zoona, n’amahanga goona” (Omushororongo gwa mushanju).

Omuntu wa kabiri, naija kuba ari omurangi w’ebishuba, orikwiija kuretera abantu okuramya ekinyamaishwa, ekishushani kyakyo, kandi bakatibwaho akamanyitso k’ekinyamaishwa (Okushuuruurirwa 13:11-19; 19:20).

Bwanyima y’ameezi makumi ana na abiri, Yesu Kristo naija kugaruka.

Mbwenu shi, ebi kubiraabeho, na Kristo yaheza kugaruka, nihakukurataho ki?

Amagyenyi ga Ruhanga aga omuri Baibuli, nigatuhereza embaririra y’obwaire n’ekirakurateho.

Ruhanga naatumurikira entebereza y’obwaire bw’eby’emperu, omu magyenyi mushanju agari omuri Baibuli (Abaleevi 23). Amagyenyi mushanju aga, goona nigahanuura ebya ny’entsya, nigooreka, oku Ruhanga araije kucungura abantu.

Obugyenyi bw’Okuhinguraho

Ruhanga atakacungwaire ab’Israeli Kuruga Misiri, akaragiira ab’Israeli kwaita entaama aha kutandika kw’okuhinguraho, ngu haza basiige orwamba aha nyigi z’amaka gaabo. Ekiro ekyo, Ruhanga kuyayisire emijigaijo y’abanya Misiri, hahingura amaka g’ab’Israeli, ababaire baine orwamba ry’entaama aha nyigi z’amaka gaabo (Okuruga 12).

Entaama z’okuhinguraho, nizimanyisa Yesu Kristo. Yesu Kristo, naayetwa “akataama ka Ruhanga oihaho ebibi by’ensi” (Yohaana 1:29). Mbwenu shi Yesu bakamubamba ryaari? Aha kiro ky’Okuhinguraho. Okimanye, ngu okuhikirizibwa oku, kukabaho ahakiro kyenyine ekya omwaka ogwo, Ruhanga naakora buri kimwe, omu bwaire obu yakibaariraire.

Obugyenyi bw’emigaati etatumbisiibwe

Kuturi kuruga tuti omu kuhinguraho, tutandika obugyenyi bw’emigaati etatumbisiibwe. Abayudaaya nibakira kweta obugyenyi obu, “Okuhinguraho,” kwonka nabwo n’obugyenyi okwabwo (Abaleevi 23:5-8). Omu bwaire bw’obugyenyi obu, ab’Israeli bakaruga Misiri, ahakiro ekyahererukireyo, bayaambuka enyanja, baruga omu buhuuku.

Aba Merika bakatandika bunaku ki, kuzaahuura Abayudaaya omu kampu za Abagyaamane, omuri 1945? Bikaba biri ebiro bina bw’okwakana, aha kiro kyahamuheru, ky’obugyenyi bw’emigaati etatumbisiibwe.

Baibuli neshoboorora aha kundi Okuruga, kw’ab’Israeli, okurikukira obu baruga Misiri (Yeremia 16:14-15). Aha kiro kya Mukama waitu, Ruhanga naija kurundaana ab’Israeli kuruga Babeluuni, n’agandi mahanga agi barumu (Yeremia 51:6; 30:3; Ezekieli 20:34). Okuruga oku, kuraija kubaho ryaari? Twaine kugira amatsiko, ngu Okuruga oku kuratandika aha bugyenyi bw’emigaati etatumbisiibwe, obukira kubaho okwakana.

Pentikooti

ab’Israeli kubarugire Egypt, Ruhanga yaabatwara omu ihamba, yakora nabo endagaano, aha rushozi sinaayi aha kiro kya pentikoti (Okuruga 19-24). Ruhanga akagaruka yaakora endagaano n’ekanisa aha kiro kya pentikoti, arikubahereza omwiitsyo orikwera aha kiro ekyo (Ebyakozirwe 2:1-4).

Ruhanga naija kugaruka akore endagaano n’ab’Israeli omu Ihamba, yaaheza kubaiha omuri Babeluuni, aha kiro kya Mukama waitu.

Ndyabaiha omu mahanga, mbataaruure omu nsi ezi mwataataaniiremu n’omukono gw’amaani ogubangire, nyine ekiniga kingi; bwanyima mbareete omu ihamba ry’amahanga; okwo niyo ndibatonganisiza nitureebana. Nk’oku naatonganiise baashwenkuriimwe omu ihamba ry’omu nsi ya Misiri, naimwe nikwo ndibatonganisa; nikwo Mukama Ruhanga arikugira. Ndyabarabya ahansi y’enkoni ningibabarisa, mbarekye mutaahemu (Ezekieli 20:34-37).

“Okubarabya ahansi y’enkoni,” nikishoboorora oku abahiingi babaire bahayo kimwe kya ikumi ky’amatungo gaabo; bakaba barabya enyamaishwa ahansi y’enkoni, reero eyaahona bagihereza Ruhanga. Naahati, Ruhanga nikwe araatwarize ab’Israeli, kimwe kya ikumi kyaabaraatwarwe omu bukwatwa, nibo baraahonoke eby’obusaatsi, hamwe n’ekiro kya Mukama waitu (Amos 5:3; Isaaya 6:13). Abaraahonokeho, nibaakuba bahiikiriire.

Ruhanga naija kushaba ab’Israeli kumworobera, abaraahakanise endagaano ye; tibarikugaruka omuri Israeli.

“Ndyabaihamu abagomi n’abaheekyera, mbaihe omu nsi ya Israeli. Obwo nibwo murimanya ku ndi MUKAMA” (Ezekieli 20:38).

Obugyenyi bw’enzamba

Obugyenyi bw’enzamba bukira kuhika omu kwezi kwa mwenda; kandi bakira kubweta Rooshi Haashana (omwaaka mutsya) aha bw’Abayudaaya.

Obugyenyi bw’enzamba nibujwekyera ekiro kya Mukama waitu, obunaku bw’okucwera ensi yoona orubanja. Obunaku bw’okumara omwaaka obu, buraatandikira aha kiro kyaine eki, eki Ruhanga yataireho; ekya Obugyenyi bw’enzamba.

Ekitabo ky’Okushuuruurirwa, nikishoboorora aha nzamba mushanju ezirikwaija kuterwa aha kiro kya Mukama waitu. Enzamba y’okubanza neija kuranga okutandika kw’ekiro eki, eya kabiri eteerwe aha muheru gwakyo bwanyima y’omwaka gumwe. Aha nzamba yaahamuheru, Kristo naija kwiija, ahinduke omugabe w’ensi:

Maraika owa mushanju yaateera enzamba; haabaho amaraka mahango omu iguru nigagira gati: “obukama bw’ensi bwahinduka obwa Mukama waitu n’obwa Kristo we, kandi aryaguma aha ngoma ebiro n’ebiro” (Okushuuruurirwa 11:15).

Aha kaire ako, abahikireire ba Ruhanga, abafiire baryazooka, n’abatorainwe abahuriire bahiindurwe obutajunda, babugane Kristo omu bicu:

Ahakuba Mukama aryayeimukira ashuume naruga omu iguru, agambe munonga n’eiraka rya Maraika omukuru n’enzamba ya Ruhanga; kandi abaafeereire omuri Kristo nibo baribanza kuzooka; bwanyima naitwe abahuriire abariba bakiriho turyatwarwa nabo omu bicu kubugana Mukama waitu omu kaabunga; tutyo tugume na Makama ebiro byona (1Abatesalonika 4:16-17).

Okuzooka kw’okubanza kw’enzamba ya mushanju, nikugaruka kushoboororwaho omu 1 Abakorinso 15:

Nk’oku boona bafa omuri Adamu, nikwo omuri Kristo boona barihindurwa abahuriire. Kwonka buri muntu omu rubu rwe, Kristo niwe muganuro; bwanyima hakurateho abe ku ariija. … Reeba, nimbaatira enaama nti: twena titurigwejegyera, kwonka twena turyahindurwa, omu kaanya kakye, nk’ak’okuhumbya eriisho, aha nzamba ey’aha mperu. Ahakuba enzamba eryagamba, kandi abaafire baryazoorwa obutagaruka kujunda, naitwe turyahindurwa (1 Abakorinso 15:22-23, 51-52)

Eki tikiribaho bwesherekye, ensi yoona eryaareeba Kristo nagaruka arikureeterwa omu bicu (Matayo 24:30).

Enzamba ya mushanju ku arateerwe, Kristo naija kuba omutegyeki w’ensi yoona. Obwabeire obu obuturimu, Sitaani niwe mutegyeki w’ensi (Luka 4:6; John 14:30; 2 Abakorinso 4:4). Aha muheru gw’egi myaaka, Sitaani naija kuhereza ekinyamaishwa, obushoboorozi okumara amezi makumi ana na abiri (Okushuuruurirwa 13:4-5). Kwonka Kristo ku aragarukye, Sitaani n’ekinyamaishwa, nibiija kuba batakiine bushoboorozi aha nsi. Omutegyeki w’ensi, ayebembeirwe ekinyamaishwa, biryacwekyerezibwa aha kuheendera amezi makumi ana na abiri.

Kwonka shi, ekinyamaishwa n’abategyeki w’ensi, nibaija kwiikiriza kutegyekwa Kristo?

Ngaaha!

Enkwatanitsa erikuhereruka

Ekitabo ky’Okushuuruurirwa nikigamba aha nkwatanisa y’abagabe ikumi, abarikwija kukwatanisa n’ekinyamaishwa, kurwanisa Kristo, yaaheza kugaruka:

“Kandi amahembe ikumi agu waareeba n’abagabe ikumi abatakeemire; kwonka nibaija kuheebwa obushoboorozi nk’abagabe okumara eshaaha emwe hamwe n’enyamaishwa. Abo nibakwatanisa hamwe kuha ekinyamaishwa amaani gaabo n’obushoboorozi bwabo; baryarwanisa Omwana gw’entaama, kwonka Omwana gw’entaama aryabasingura, ahakuba ni Mukama w’abakama, kandi omugabe w’abagabe, kandi abu aine n’abaayetsirwe, abaatoorainwe kandi abesigwa (Okushuuruurirwa 17:12-14).

Zaburi 2, neshoboorora Ruhanga arikushekyerera okuhemuka kw’abirigyezaho kurwanisa Kristo.

Obukumu ikumi obwa omuri Danieli 2, nabwo nibugaamba aha bagabe ikumi, abu Kristo arisingura haheza kugaruka:

Kandi nk’oku enkumu z’ebigyere zibaire ziri ekyoma kandi eibumba, nikwo n’obugabe obwo buriba; ekicweka kyabwo kiryaba ekigumire, n’ekindi kibe ekitagumire… Kandi omu busingye bw’abo bagabe Ruhanga w’omu iguru aryataho obundi bugabe, obutaricwekyerezibwa ebiro byona, kandi obutegyeki bwabwo tiburihungurwa rindi ihanga; kureka buryayatagura obwo bugabe bwona, bubumareho, kandi bwo buryagumaho (Danieli 2:42,44).

Abagabe aba nibagambwaho omuri Ezekieli 38 na 39. Okimanye kugira ngu Ezekieli 38:1-6 nihangaamba aha ngaanda ikumi. Ezi nizo ngaanda ikumi ezirikugambwaho

  1. Googi
  2. Magogi
  3. Rooshi (bakira kurweete chiifu)
  4. Meeshaachi
  5. Tubaali
  6. Paraasi (Parashia)
  7. Kuushi (baingi bagyeeta Isiiyoopia)
  8. Puuti (bagyeeta Libya)
  9. Goomera
  10. Tagarimaaha.

Mushanju ahari ezi ngaanda, nizigambwaho omu Okutandika 10. Goomera, Magogi, Tubaali, na meeshaachi bakaba bari batabani ba Yafeeti (Okutandika 10:2). Togarimaaha akaba ari mutabani wa Goomera (Okutandika 10:3). Kuushi na Puuti bakaba bari batabani ba Haamu (Okutandika 10:6). Paraasi n’eizina eri Baibuli erikukoresa kugamba parashia, ningashi Iraani y’obwaire obu.

Amaziina agatsigara abiri, Googi na Rooshi, nibo abu abantu baingi barikukira tuteeranisa.

Omu ruheburaayo, Rooshi nikimanyitsa omutwe: Nahabw’ekyo Baibuli nekira kushoboorora Rooshi nka “chiifu” omuri Ezekieli 38:2-3. Kwonka omuri Ezekieli 38, Rooshi n’orugaanda orutarikugambwa omu bicweka bya Baibuli ebindi. Bamwe aha barikushoma Baibuli baine enyikiriza, ngu nikimanyitsa Abaraashi, abayesire eiziina ryaabo Rasha na Bilaaruusi.

Googi n’eiziina erindi eri barikukira kuteeranisa. Baingi nibagira ngu Googi n’eiziina ry’omuntu, ti rugaanda, kwonka Googi negaruka egambwaho omuri Okushuuruurirwa 20:8, hahwaireho emyaaka rukumi bashobooraire ebya omuri Ezekieli 38. Omu Kushuuruurirwa 20, Googi nikimanyitsa guruupu y’abantu, atari muntu owatwaireho emyaaka rukumi enyima.

Okuhanuura kwa Baibuli, nikukira kukoresa iziina ry’omugabe n’ery’eihanga birikuhanahaanisiibwa. N’ahabw’ekyo Googi, nikimanyitsa omugabe w’ensi ya Googi. Buri rugaanda nirweebemberwa omugabe, purezidenti, enganzi y’eihanga, niingashi omwebembezi weena omu muringo gwe.

“Googi na Magogi” nibimanyisa engaanda ikumi zeebembiirwe abagabe ikumi (nari shi abategyeki) aha muheru gw’egi myaaka. Abagabe aba nibaija kurwanisa Kristo yaaheza kugaruka.

Ebihikiirizi mushanju eby’aha muheru

Kristo ku ariheza kureebuka omu bicu, baamaraika mushanju baraashuka ebihikiirizi mushanju omu nsi, kuheendera ekifubiro kya Ruhanga aha bwa Ensi yoona.

Ebihikiirizi mukaaga eby’okubanza ni

  1. Ebiroonda brikunuuka ahari abo abaine akamanyitso k’ekinyamaishwa (Okushuuruurirwa 16:2),
  2. Enyanja empaango zoona kuhinduka eshagama (Okushuuruurirwa 16:3),
  3. Emigyera n’ebitagata kuhinduka eshagama (Okushuuruurirwa 16:4-7),
  4. Abantu okubaburwa n’omuriro (Okushuuruurirwa 16:8-9),
  5. Omwiruma gw’obusaatsi kushweka “obukama bw’ekinyamaishwa” (obukama bw’ekinyamaishwa omuri Buraaya) (Okushuuruurirwa 16:10-11),
  6. Okwoma kw’omugyera gwa Eufurateezi “abagabe ba burigwa Izooba” bakeeruundaana ahari Haramagedoni (Okushuuruurirwa 16:12-16).

Ebihikiirizi mukaaga nibaija kurahuka kubaho bikurataine, enyanja n’emigyera byaheza kuhinduka eshagama, bamwe nibaija kutandika kuburwa amaizi.

Omuri ebyo biro, abagabe kuriga burigwa Izooba baraatandika kuhika Haramagedoni:

Maraika owa mukaaga yashuka orwabya rwe aha mugyera muhango, Eufurateezi; amaizi gaagwo gaayoma, ngu omuhanda gushemezibwe ahabw’abagabe abarikuriga burigwa-izooba. Kandi naareeba omu kanwa k’ekijoka n’omu kanwa k’ekinyamaishwa n’omu kanwa k’omurangi w’ebishuba niharugamu emiitsyo mibi eshatu erikushuka ebikyere; niyo miisyo y’emizimu erikukora obumanyitso, erikuza oku n’oku omu bagabe b’ensi zoona, okubateeranira hamwe kuza omu rugamba orw’ekiro kikuru kya Ruhanga ow’obushoboorozi bwona… Emiitsyo egyo yaabateeranira omu mwanya ogurikwetwa Haramagedoni omu Ruheburaayo (Okushuuruurirwa 16 12-16).

Haramagedoni omu Ruheburaayo, nikimanyitsa orushozi Megiido. Oru n’orushozi oruri omu matemba ga Israeli, waruga omuruhanga rwa Yezareeli. Aha mwyanya ogu, amahe g’ensi niho garaayekuunganyire, gakatebekanisa kurwanisa Kristo, n’okuroba ab’Israeli abaraabe bagariirwe omu ihanga ryaabo (Ezekieli 38:8-9).

Googi na Magogi nibaahi?

Baibuli netushoboorora aha bantu b’emiringo ikumi, abarikutuura, kumanya amahanga ikumi agariije kurwanisa Kristo yaaheza kugaruka.

Ekitabo ky’Okushuuruurirwa nikigira ngu emizimu neija kweruundaana “abagabe abagabe b’ensi erikutuurwamu” (Okushuuruurirwa 16:14). N’ahabw’ekyo abategyeki n’abarwani baingi nibaija kuba bariho. Kureka omugyera Eufurateezi nigwaija kwooma kutebekanisa omuhanda “gw’abagabe ba burigwa Izooba” (Okushuuruurirwa 16:12). N’ahabw’ekyo abaserukare nibaija kureetwa omuri burigwa Izooba bwa Israeli-omuri Asia.

Ezekieli 38, nihatuhereza amaziina n’engaanda nangwa na bumwe aha butaaho. Enganda ezi zeebaganiisemu guruupu ishatu.

Guruupu y’okubanza: Googi, Magogi, Rooshi, Meeshaachi, na Tubaali (Ezekieli 38:3).

Baibuli neetugambira ngu Googi neija kureetwa “hare omu matemba, iwe n’abantu baingi” (Ezekieli 38:15). Rasha eri hare omu matemba, kandi kuteebereza omu matemba ga Isri, kandi ebaasa kwebembera guruupu y’amahanga aga.

Nkoku kibaire kyagaambirweho enyima, Rooshi n’eiziina eritarikugambwaho omu bicweka bya Baibuli ebindi, kandi ribaasa kumanyitsa abaruusi, abarikweyeta Rasha na Berelaasi.

Guruupu y’amahanga ataano nebaasa kwebemberwa Rasha n’amahanga agararuge omukigombe kya Urejiani Ikonomiki Unioni.

Guruupu ya kabiri: Paraasi, Kuushi, Puuti (Ezekieli 37:5)

Paraasi ni Parashia, ihanga rya Iraani

Kuushi, omuri Baibuli, nikimanyitsa abantu abari omu mashuuma ga Misiri, ekirikuteeberezibwa kuba Sudaani, n’omwanya muhango omuri Afrika.

Puuti nikimanyitsa emyanya y’omuri burengyerwa izooba bwa Misiri, ahariyo Libya na Africa y’amatemba.

Emyanya egi yoona n’eya amahanga g’Abasiraamu, kandi nikabaasa kuba ka guruupu ka haihi n’okuhezayo Afrika.

Kwonka Libya na Sudaani tigarikushangwa burigwa Izooba. Kuushi n’ebaasa kuba emyanya ya Kusheeni (Pakistan, Afaganisitani, na India y’amatemba). Puuti n’ebaasa kumanyitsa ihanga eriri omu mashuuma ga Asia.

Guruupu ya kashatu: Goomeera na Togarimaaha (Ezekieli 38:6)

Togarimaaha akaba ari mutabani wa Goomera, n’ahabw’ekyo Tagarimaaha n’orugaanda rwa Goomera. Togarimaaha nayo neruga hare omu matemba (Ezekieli 38:6). Amahanga aga gateekwa kuba gari aga hare omu matemba ga burigwa Izooba.

Ninteebereza Chaina kwebembera guruupu y’amahanga aga. Kuruga 1961, Chaina niyo etuura eine enkwatanitsa na ihanga rimwe Noosi Korea.

Oihireho enteebereza y’okuteekateeka ahari aga mahanga, nigashangwa omuri burigwa Izooba na hare omu matemba ga Israeli nka oku Baibuli erikushoboorora.

Maapu y’obunaku bw’emperu

Omu bwaire bw’emperu, ekinyamaishwa nikyaija kugira obushoboorozi ahari “buri rugaanda, buri rurimi, na buri ihanga” (Okushuuruurirwa 13:7). Kwonka ensi yoona ni mpaango aha bwa omuntu omwe kugitegyeka.

Entebe y’obukama bw’ekinyamaishwa neija kuba eri Buraaya (Shoma ekyegyeso ky’okubanza). Baibuli neetugambira ngu nikyaija “kubaganisamu amataka aha bw’obugobya” (Danieli 11:39). N’ahabw’ekyo, amahanga agandi, nigaija kwebemberwa abandi bategyeki, kwonka barikukorera ahansi y’omukungu omwe. Omuri Ezekieli 38 nitushangamu guruupu ishatu z’amahanga g’aheeru ya Buraaya, agarikwaija kuba gariho aha muheru gw’egi myaaka.

Omutegyeki w’ensi ku arasingurwe Kristo yaaheza kugaruka, abagabe ikumi nibaija kutaho enkwatanitsa n’enyamaishwa, kucwekyereza ab’Israeli n’okurwanisa Kristo.

Orutaro rwa Haramagedoni

Orutaro rwa Yesu Kristo n’amahanga nirwaija kuba omuri Yeruzalemu, hatari omuri Haramagedoni (Zakaria 14:2). Orutaro oru nirushoboororwaho omu bitabo bya Ezekieli, Zakaria, n’Okushuuruurirwa.

Ebi n’ebiraabe omu rutaro orwo

  • Ruhanga naija kutaho omuhondano omu baserukare beerwanise boonka (Ezekieli 38:21; Zakaria 12:4; 14:13 Hagaayi 2:22),
  • Omutsindansi gw’enjura n’emengo z’orubaare, n’omuriro n’obuganga bw’ekibiriiti kuriga omu bicu (Ezekieli 38:22; 39:6; Okushuuruurirwa 16:21),
  • Ebihikiirizi biryacwekyereza amahe n’embaraasi (Ezekieli 38:22; Zakaria 12:4; 14:13),
  • Emitsitsa y’amaani etakabahoga kutengyesa ensi, n’okisingurwa kw’amahe omu rutaro (Ezekieli 38:19-20; Yoweri 3:16; Mika 5:11; Hagaayi 2:21; Zakaria 14:4-5; Okushuuruurirwa 16:18-20),

Omu rutaro, ekinyamaishwa n’omurangi w’ebishuba nibaija kukwatwa banagwe omu nyanja y’omuriro (Okushuuruurirwa 19:20), amahanga g’omu nsi gasiingurwe (Hagaayi 2:22).

Orutaro rw’aha bugyenyi bw’ekitambo ky’empongano (Yoomu Kipuuru)

Orutaro rwaheza kuhwaho, Sitaani n’emizimu ye, biraatwarwa omu ihamba kumara emyaaka rukumi (Okushuuruurirwa 20:1-3; Zakaria 13:2). Omukoro ogu nigugambwaho aha kwezibwa okwabaire kubaho aha bugyenyi by’empongano, ekirikugambwaho omu Baleevi 16.

Aha bugyenyi by’empongano, omu nyamurwa omukuru omu Israeli, akaba atwaara embuzi ibiri. Embuzi emwe, akaba agihoongyera (Abaleevi 16:9). Embuzi egi, ekaba ejwekyera Yesu Kristo. Embuzi endiijo, ekaba etwarwa omu ihamba erekurwa (Abaleevi 16:21-22). Embuzi egi ekaba ejwekyera Sitaani, erikwiija kubingwa kumara emyaaka rukumi.

Sitaani naija kubingwa ryaari? Aha kiro kyenyine, ky’obugyenyi bw’empongano.

Orutaro ry’amaani ahagati ya Kristo n’amahanga, ruraabaho omuri Yeruzalemu ahakiro ky’obugyenyi bw’empongano, hahwaireho ebiro mwenda Kristo yaaheza kureebeka omu bicu, arikugaruka. Amahanga garyasiingurwa, ekinyamaishwa n’omurangi w’ebishuba bateebwe omu nyanja y’obuganaga bw’ekibiriiti, Sitaani n’emizimu bibaingwe.

Reero buri kimwe kiryahinduka.

Amaizi garikutamba

Omu biro mwenda bwa rwagati y’obugyenyi bw’enzamba, n’obugyenyi bw’ekitambo ky’empongano, emigyera yoona n’enyanja empaango biraahinduka eshagama. Ebyenyanja byona biraafa, kandi ensi erasisikara.

Aha kiro ky’empongano, orushozi Zeituuni, ow’omuri burigwa Izooba bwa Yeruzalemu rurayebaganisamu kabiri (Zakaria 14:4), reero Yeruzalemu eraatunguurwa ahaiguru (Omushororongo gwa ikumi). Reero emigyera ebiri y’amaizi amarungi esheeneneke kuriga omuri Yeruzalemu-ogumwe gushororongire burigwa Izooba obu nyanja y’omufu, ekindi kize burengyerwa izooba omu nyanja ya Mediteraniani (Zakaria 14:8). Amaizi aga kugarashononoke kuruga Yeruzalemu, enyanja ezisisikaire nizaija kukira, Ruhanga naija kuhanga ebindi by’enyanja kubuga emigyera n’enyanja empaango (Ezekieli 47:8-12).

Amaizi garikutamba aga agarikuruga Yeruzalemu, n’akamanyitso. Aha runaku rw’obugyenyi bw’empongano, ab’Israeli boona abariba banokireho baaraayetaisa. Ruhanga araasaasira Israeli, abeeze, abahe omwiitsyo gwe, aha runaku orwo (Ezekieli 36:25-28, 33).

Eki nikishobororwaho omuri Zakaria 12:9-13:1:

Kandi eryo izooba ndyayehayo kucwekyereza amahanga goona agateera Yeruzalemu. Kandi ndashuka aha nju ya Daudi n’aha batwaire Yeruzalemu omwiitsyo gw’embabazi n’okweshengyereza; ku barireeba ou baacumitsire, baryamucurira, nk’oku omuntu acurira omwana we omwe nyamunegyere, bamuririre munonga, nk’oku omuntu acurira omwana we omwe nyamunegyere, bamuririre munonga, nk’oku omuntu acurira omwana we w’omujigaijo. Eryo izooba omuri Yeruzalemu haryabamu okucura kwingi okurikwingana n’oku baacuriire Hadadi-rimooni omu ruhita rwa Megido. Kandi ensi eryacura, buri rugaanda rucure okwarwo, oruganda rw’enju ya Nasani okwarwo, n’abakazi baabo okwabo; oruganda rw’enju ya Leevi okwarwo n’abakazi baabo okwabo; kandi n’enganda zoona eziritsigaraho, buri rugaanda okwarwo n’abakazi baabo okwabo.

ab’Israeli boona nibaija kwiikiriza Kristo nk’ekihoongwa, Yesu Kristo naija kubazaahuura omu kibi abaheereze omwiitsyo gwa Ruhanga kubaheereza obumanzi bw’okumworobera (Isaaya 44:2, 22; Yoweri 2:28-29).

Eryo izooba… Bwanyima omuntu weena oriba atsigaireho omuri Sayuuni na Yeruzalemu, akahandiikwa omu bahuriire baamwo, ayayetwa orikwera, Mukama ku ariba yaaherize kwozya oburofa bw’abaishiki ba Sayuuni, n’okumaraho amabara g’eshagama omuri Yeruzalemu naabiihisaho omwiitsyo gw’emanja z’oburyo n’ogurikwotsya (Isaaya 4:2-3).

“Omu biro ebyo” n’omu bunaku obwo eby’okushiisha biryasherurwa omuri Israeli, bibure; kandi n’ekibi kiryasherurwa omuri Yuda, habure ekibi kyona ekyashangwamu; ahabw’okuba ndyasaasira abu nditsigamu abaatsigaireho; nokwo “MUKAMA arikugira” (Yeremia 50:20).

Israeli niriija kuba Ihanga ririkwera, eky’okureberaho ky’amahanga agandi kukuratira. Ogu nigwe mutwe gw’okuhanuura kwingi kw’omuri Baibuli ((Isaaya 10:20-23; 26:3; 52:1, 6, 8; 54:13-17; 59:20-21; 60:21; 60:21; 61:6-11; 62:12; 63:8; 66:8; Yeremia 31:1-2, 31-34; 32:38-39; 33:8; 50:4-5; Ezekieli 11:19; 20:40-41).

Abantu b’amahanga agandi abarihonokaho, baaraguma baze aha butaka bwa Israeli, kweega aha bya Ruhanga.: “Omuri ebyo biro abantu ikumi, abarikuruga omu mahanga aga buri rurimi, baryakwata omukugiro gw’ekanzu y’Omuyudaaya, bamugire bati: ka tugyende naiwe; ahabw’okuba tuhuriire ku Ruhanga ari hamwe naimwe” (Zakaria 8:23).

Amahanga goona, nigaija kuba nigashabwa kwohereza abantu Yeruzalemu kwega ahari Ruhanga n’okuriinda obugyenyi bw’ensiisira:

Bwanyima omuntu weena orihonoka aha mahanga goona agariba gaizire Yeruzalemu, aryaguma nainamuka buri mwaka kuramya Omugabe, MUKAMA ow’amahe, n’okwijuka obugyenyi bw’ensiisira. Kandi oruganda rwoona orw’omu nsi, ku ruriba rutainamukire Yeruzalemu kuramya Omugabe, MUKAMA ow’amahe, awaabo teriguubwa njura. Kandi oruganda rwa Misiri ku ruriba rutainamukire kweyoreka, baryahikwaho ekyo kibonaboneso ki MUKAMA ata ah’amahanga aganga kwinamuka kwijuka obugyenyi bw’ensiisira (Zakaria 14:16-18).

Bwanyima y’ekyo kiro haraabahoki, omu myaaka rukumi erikurataho?

Noija kushanga ekigarikwamu omu kyegyeso ekirikwaija.

Ekyegyeso ekirikukurataho: Obukama Bwa Ruhanga Nibuuha?