Yĩla Ĩkimana Ĩnene Na Mbivilia (Mwambĩlĩĩlyo 1:1)

Mbivilia yambĩlĩlasya na ndeto ii:

Mwambĩlĩĩlyonĩ, Ngai nĩwoombie ĩtu na nthĩ.

Vaa vena maũndũ elĩ matambya ũkananaw’a ũndũ wa kĩũ kyaneenwa:

Kwĩ Ngai ũla woombie kĩla kĩndũ tũkyonaa na metho.
Ĩtu yĩtyaaĩthĩwa vo mavinda onthe. Yaĩ na mwambĩlĩĩlyo.

Kĩla kya kelĩ nĩ kĩtonya kũsĩanĩswa na ũmanyĩ wa kĩmũndũ.

Kwa mavinda maingĩ, kũyaaĩthĩwa na nzĩa ya saenzi ya kũtũtavya kana yayaya yaĩ na mwambĩlĩĩlyo kana aiyee. Kwa ũw’o tũtyamanya maũndũ maingĩ ũndũ wa ĩtu nĩw’o twĩthĩwe na ũsũngĩo.

Kwondũ wa oũ andũ amwe makyosie kĩla kyaneniwe nĩ Mbivilia ta kyaw’o. Angĩ maĩtalĩthya kana yayaya yĩthĩĩtwe vo kũma tene.

Ateo maũndũ ala manaũmbũlilwe nĩ Saenzi oyũ mĩtũkĩ mo mbee mekũete ũsũngĩo wĩ mwanya ũndũ wa ũkũlyo ũsu.

Katĩ katĩ wa 1905 na 1915 Albert Einstein nĩwatũmbĩthĩsye mathangũ ma kũelesya monyũngũnyĩsyo ma kwĩyĩeya ũndũ mevyananĩthĩtye. Nĩ waĩkĩĩsya kana masaa, na kũndũ kũ kũtũlu, vamwe na vinya wa kũkusyana na nthĩ syaĩ ĩkwatanĩtwe vamwe ta me vo. Kwa ngelekany’o, nĩ waĩtye kana vinya wa kĩla kyonthe nĩkĩtonya kũvĩndũka na kũtwĩka kĩndũ kĩngĩ o kyonthe, kĩũ kĩndũ kwĩkũan’ya o ta oũ. Na kĩũ nĩkyo kĩla kyatumie mbomu sya atomiki ĩseũvwa, kĩla kĩvũanasya vinya mũnene thĩnĩ wa maũmbano ma syĩndũ.

O ũndũ masũanĩo ma Einstein maendee o na kũĩkĩthwa nĩkwomĩlĩle maũndũ angĩ maeni, Asaenzi nĩ mavikĩie kũmanya maũndũ matakananywa: kana yayaya yaĩna mwambĩlĩĩlyo.

Na vo vaa vena ũelesyo ũla wĩ vo kwa oyũ wa kĩsaenzĩ wa kũmanya wũmo wa ĩtu:

kũma vathei, yayaya yĩtũ nĩyambĩie kwĩthĩwa. …Kalungu Kanini kavinda ĩtina wa kwambĩlĩlya ũkya kwa wũmbi, yayaya nayo nĩyakĩtikĩiwe nĩ kwĩthanthasya kwa ũsengy’o. …na kĩũ kyayĩtwĩkĩthya yayaya kũma ve kĩndũ ũtonya ũkũmbatĩlya kw’okoni kwaku kũĩvĩka kĩla kĩ ota 10,000,000,000,000,000,000,000,000 kũndũ kwa ũnene.- Bill Bryson, A short History of Nearly Everything, pages 10,14

Yĩla kĩeleelo kĩĩ kya “ĩkĩmana ĩnene” yĩla yaũmĩlĩlwe ya mbee,Asaenzi aingĩ nĩmakĩleile. Kwa ũndũ wa mbee, kĩũ kĩtyaĩna ũlũmũ. Vatonyeka ata yayaya yĩtu yĩkaũma vathei… Vala ũndũ yĩtaũmbwa nĩ Ngai kũma vathei? Kwa ũ w’o ki, aingĩ matyĩthĩwa na mũĩkĩ na kĩeleelo kĩũ kya ĩkĩmana ĩnene nũndũ vate nzĩka nĩtavanasya kĩla Mbivilia ĩwetaa wũmo wa yayaya. Ateo katĩ wa ĩvinda, ĩeleelo ĩmwe ũndũ wa ũla wa tene na tene “ũndũ ĩtu ũkũmũ ũtilye” nĩsyaĩ kĩthĩwe kya ũvũngũ, na asaenzĩ manyĩna ũndũ ũngĩ eka kwĩtĩkĩla kana ĩtu nĩ yoombiwe mwambĩlĩĩlyonĩ.

Na vena maũndũ maingĩ. Kwatĩanĩa na Ĩkĩmana yĩũ ĩnene, yayaya nĩ yoombiwe kũma “kwĩthanthasya kwa ĩvithũkĩa.” Yayaya nĩyatambũkĩwe kũma vathei. Na ĩndĩ yo Mbivilia yĩasya Ngai nĩwoombie yayaya ata?

Na nĩwoombie nthĩ kwa vinya wake; Nake amĩlũlũmĩĩlya ĩ nthĩ kwa ũmanyĩ wake, Na ayĩtambũũkya vyu ĩtu kwa Ũtũĩka Wake. (Yelemia 51:15, NKJV)

Ĩndĩ kĩĩ nĩ kĩthyomo kya ũtungĩ wa mbathi? Kethĩwa nĩw’o, nĩkĩ ĩndĩ vawetetwe kũndũ kũvika ta ĩkũmi Nbivilianĩ, nĩ andũ atano kĩvathũkany’o ala mekalĩle thayũ mavinda kĩvathũkan’yo? Kwa ĩsyaĩsye we mwene kũma kwĩ mĩsoa ĩno yonthe: Yovu 9:8; Savuli 104:2; Ĩsaia 40:22; 42:5;44:24;48:13;51:13; Yelemia 10:12; na Nzekalĩa 12:1.

Nthĩnĩ wa myaka 100 mĩvĩtu, nĩmaminĩte kũmanya kana yayaya yaĩna mwambĩlĩĩlyo na nĩyatambũkiwe kũma vathei. Nĩkyo andĩki ma Mbivilia matavanĩsye kwa ũliku myaka ngili kaũta saenzi ĩtanamba kũmanyĩka na nzeke syayo.

Ĩndĩ mamanyie ata?

Ĩsomo yĩla yũkĩte nĩ ngũthĩ kũkwon’ya ũndũ Mbivilia ĩkwasya kwondũ wa ũkũũ wa ĩ nthĩ.