Yo nĩ kyaũ kyu "Ũvano wa ĩ nyamũ?"
Ĩndĩ we nĩwĩsĩ ũvano wa ĩ nyamũ nĩ mwaũ?
Na nĩwamanyie kana Ngai e ũvano ũla ũmanyaa andũ make naw’o?
Andũ mena ũmanyĩ wĩ kĩvathũkan’yo kĩla ũvano ũsu wa nyamũ nĩ kyaũ. Yo nĩ ũtalo wa namba, Kana nĩ kaũvavathĩ ka kovĩũta ka kũsomwa? Kana nĩ namba ya kwĩmanyĩthya, o ta ĩla ya Aadhaar ya India? Kana nĩ mũsolo wa kũvakwa kw’okoni? Kana nĩ nzanzo me sanzwa?
Nũtonya kwĩthĩwa na ũmanyĩ waku mwene ũndũ wa ũvano ũsu wa ĩ nyamũ. Ĩndĩ wĩna mũĩkĩ wa kana ũ waku nĩ wa w’o? Ĩndĩ nĩwoonie ũelesyo kuma mbivilianĩ nĩ wa yĩmwe kwa yĩmwe?
Nĩũkũlya ũsome kĩla ũandĩko ũkwate ũsũngĩo.
Ũvuan’yo 13:16:
Na yatuma onthe—anini kwa anene, athwii na ngy’a, ala mate ngombo na ngombo, mekĩwa ũvano kw’okonĩ kwa aũme kwoo, kana itulyanĩ syoo;
Nĩ maũndũ meva ala matena ũvano matetĩkĩlĩtwe kwĩka?
Ũvuan’yo 13:17:
Na nĩ kana mũndũ o na wĩva kwonthe ĩvinda yĩu ndakatonye kũthooa kana kũthoosya, ate ũla wĩna ũvano ũsu naw’o nĩ syĩtwa ya ĩ nyamũ kana kĩngĩ nĩ namba ya syĩtwa yayo.
Ala mekĩiwe ũvano makakũnw’a ata?
Ũvuan’yo 14:9-11:
Na mũlaĩka ũngĩ, wa katatũ, amatĩĩa asu, akyasya na wasya mũnene,” Ethĩwa mũndũ o na wĩva nũnũũthaitha nyamũ ĩsu na mũvw’anano wayo, na akĩtikĩla kwĩkĩwa ũvano kw’okonĩ kwake, akanyw’a mbĩnyũ ya ũthilĩku wa Ngai,ĩla ĩseũvitw’e ĩtavulenw’e kĩkombenĩ kya ũthatu wake; na akathĩnw’a na mwaki na mũvĩlĩtĩ mbee wa alaĩka atheu na mbee wa kala katena: na syũki ya thĩna woo yambataa kũvika tene na tene; na maithũmũaa mũthenya na ũthũku, asu mathaithaa ĩla nyamũ na mũvw’anano wayo, na o ũla wĩtĩkĩlaa kwĩkĩwa ũvano wa syĩtwa yayo.
Na ve ũndũ ũngĩ wĩmakĩtikĩa asu mena ũvano?
Ũvuan’yo 16:2:
Na mathaitha ũla mũkũnga mũnene, nũndũ nũmĩnengete ĩla nyamũ ũkũmu wayo; na mathaitha ĩla nyamũ, makyasya, “Nũũ ũla ũvw’anene na nyamũ ĩno? Na nũũ ũtonya kũkita nayo?”
Na nũũ mũkũnga ũsu?
Ũvuan’yo 12:9:
Na mũkũnga ũsu mũnene mekw’a nthĩ, naw’o nĩ nzoka ĩla ngũũ, yĩtawa Ndevili, na ĩngĩ satanĩ, mũkengani wa nthĩ yonthe; ekw’a nthĩ, na alaĩka make mekw’a vamwe nake.
Nayo ĩ nyamũ nĩkeetw’a Ngai?
2 Athesalonĩka 2:3-4:
Mũndũ o na wĩva ndakamũkenge na ũndũ o na wĩva, nũndũ mũthenya ũsu nndũkoka, ũalyũko ũtanbĩte kũka, na ũla mũndũ wa naĩ kũvuanw’a, mwana wa wanangĩko,ũla wĩsiĩĩa na kwĩnenevya mwene ĩũlũ wa kyonthe kĩla kĩtawa Ngai kana kĩla kĩthaithawa; ũndũ wĩkalaa ĩkalũnĩ ya Ngai, akĩyonan’ya ta nĩwe Ngai.
Vamwe na ũu sisya Esekieli 28:2; Ndanieli 11:37.
Namo andũ makathaitha ĩ nyamũ?
Ũvuan’yo 13:4:
Nao makathaitha ũla mũkũnga mũnene, nũndũ nũmĩnengete ĩla nyamũ ũkũmũ wake; na makamĩthaitha ĩla nyamũ, makyasya, “Nũũ ũla ũvw’anene na nyamũ ĩno? Na nũũ ũla ũtonya kũkĩta nayo?”
Ala makamĩthaitha ĩ nyamũ makaũtula mwĩao wa mbee?
Kũtũngĩlĩlwa kwa (Mĩao 5:6-7):
“Ninyie Yeova Ngai waku, ũla wakũmĩsye nthĩ ya Misili, ũkumya nyũmbanĩ ya ũkombo. Ndũkethĩwe na ngai ingĩ ate o nyie.”
Nĩ kyaũ ũla mwathani wa ũvũngũ wĩtavya andũ nĩ maseũvye?
Ũvuan’yo 13:14:
Na yamakenga ala matwie nthĩ nũndũ wa syama ĩla ĩnengetwe kwĩka o nyamũ ĩsu yene, ĩkĩmatavya ala matwie nthĩ kana maseũvye mũvw’anano wa ĩla nyamũ ĩla ĩ na ĩkũnwa ya ũvyũ na yavoa.
Ĩndĩ andũ makathaitha mũvw’anano wa ĩla nyamũ?
Ũvuan’yo 13:15:
Na yanengwa kwĩkĩa mũvw’anano ũsuwa nyamũ mĩthũmũ, nĩ kana mũvw’anano wa nyamũ ũnene o na ũtume onthe ala matethaitha mũvw’anano ũsu wa ĩ nyamũ ĩsu moawa.
Mwĩao wa kelĩ wasyaa ata ũndũ wa mĩvw’anano?
Kũtũngĩlĩlwa kwa (Mĩao 5:8-10):
“Ndũkeseũvĩsye mũvw’anano mwasũvye, mũvw’anano o na kĩndũ kĩ ĩũlũ ĩtunĩ, kana kĩla kĩ kũũ nthĩ, kana kĩla kĩ manzĩnĩ ĩtheo wa nthĩ; Ndũkamĩkunamĩe, o na ndũkamĩthũkũme, nũndũ nyie, Yeova Ngai waku, nĩ Ngai wĩ kĩwĩu, ngiivanĩsya kwa syana ũthũku wa aa-ithe, kũvika nzyawa ya katatũ na ya kana sya ala mamenaa: na ngyonan’ya ũseo wĩ wendo kũvika ngili na ngili sya ala mambendaa na makwataa mĩao yakwa.”
Na nĩ ndĩni yĩva mwathani wa ũvũngũ nĩ ũmĩũngamie?
Mathayo 24:4-5:
Na Yesũ asũngĩa, amea, ” Ĩsũvĩei mũndũ ndakamwasye, “Nũndũ aingĩ makoka na syĩtwa yakwa, makyasya, Ninyie Klĩsto, na makamasya aingĩ.
Nake mwathani wa ũvũngũ nũkethĩwa na mũvw’anĩle wa ĩlondu?
Ũvuan’yo 13:11:
Na noona nyamũ ĩngĩ ĩkyuma nthĩnĩ wa nthĩ, nayo yaĩ na mbya ilĩ iilyĩ sya katena kwa ĩlondu, na yaneena ta mũkũnga.
Nũũ ũla katena na ĩlondu ka Ngai?
Yohana 1:36:
Na amũsyaĩĩsya Yesũ aendete; na asya, “sĩsyai katena ka ĩlondu ka Ngai!”
Yĩla ĩ nyamũ na mwathani ũsu wa ũvũngũ meĩka syĩtwanĩ ya Klĩsto, nĩma kaũtula mwĩao wa katatũ?
Kũtũngĩlĩlwa kwa Mĩao 5:11:
“Ndũkawete syĩtwa ya Yeova Ngai waku mana: nũndũ Yeova ndakasya ndena ĩvityo ũla ũwetaa syĩtwa yake mana.”
Mwathani ũsu wa ũvũngũ akamakenga andũ ata?
Ũvuan’yo 13:13-14:
Nayo yeeka syama nene, o na kũtuma mwaki wuma ĩtunĩ ũkavikĩa nthĩ, andũ mene. Na yamakenga ala matwie nthĩ nũndũ wa syama ĩnengetwe kwĩka nyamũ ĩsu yene; ĩkĩmatavya ala matwie nthĩ, kana maseũvye mũvw’anano wa ĩla nyamũ ĩla ĩ na ĩkũnwa ya ũvyũ na yavoa.
Nake ena syĩtwa yĩngĩ yĩva mwathani wa ũvũngũ ũyũ wĩkaa syama?
2 Athesalonika 2:8-10:
Nĩvo ĩndĩ ũla mũng’endu ũkavuanw’a, ũla mwĩaĩi Yesũ wĩmũaa na mĩthũmũ ya kanyw’a wake, na kũmananga na ũvuan’yo wa kũka kwake; ũla kũka kwake nĩ kwĩanana na kwĩka kwa satanĩ na vinya w’onthe na syama na moseng’yo ma ũvũngũ, na ũkenganĩ w’onthe wa ũla ũte ũlũngalu kwa ala maaa; nĩkwĩthĩwa matyaaosa wendo wa ũla w’o, nĩ kana matangĩĩwe.
Kya vata: Ũng’endu nĩ “Kũtaingwa mwĩao” kana “Kũtula mwĩao,” ũla wa ũng’endu akamanyĩsya andũ kũtula mĩao ya Ngai.
Yesũ aisye ata ũndũ wa mĩao ĩkũmi?
Mathayo 5:17-19:
“Mũikasũanie kana nokie kwananga mĩao kana mavuku na athani: ndyaaũka kwananga, ĩndĩ nĩ kwĩanĩsya. Nũndũ nĩ w’o nĩngũwĩa, mũvaka yĩla ĩtu na nthĩ ikavita, kũikavĩta kaũandiko Kamwe kana kaũkenyũsyo Kamwe mĩaonĩ, mũvaka onthe meanĩw’e. Na ĩndĩ mũndũ o na wĩva ũla ũkananga mwĩao ũmwe wa ĩno ĩla mĩnini, na kũmanyĩsya andũ ũu, ũla ũkamĩka na [kũmamanyĩsya], akeetwa mũnene ũsumbĩnĩ wa ĩtu.
Mathayo 19:17:
Na amwĩa, “Nĩkĩ ũũmbĩta mũseo? Ũla mũseo no ũmwe: ĩndĩ ethĩwa nũkwenda kũvota thayũnĩ, kwata mĩao.”
Namo aatĩyĩ ma Klĩsto ma ĩvinda ya mũthya makakwata mĩao ĩkumi?
Ũvuan’yo 12:17:
Na ũla mũkũnga mũnene wamũthatĩa mũndũ mũka mũno, (ũla nĩ kanĩsa) na wathĩ ũkĩte na ũtialo wa ũsyao wake, ũla ũkwataa mĩao ya Ngai, na kũlũmya ũkũsĩ wa Yesũ.
Ngai amawetwa ata ala mataingwa ũvano wa ĩ nyamũ?
Ũvuan’yo 14:12:
“Vaa nĩvo ve wũmĩĩsyo wa atheu, ala makwataa mĩao ya Ngai m, na mũĩkĩĩo wa Yesũ,”
Kya vata: ũvuan’yo 14:9-11 yeleasya ũkũno wa ala mena ũvano wa ĩ nyamũ. Ũvuan’yo 14:12 yeleasya ũndũ wa ala mataingwa ũvano ũsu. Ethĩwa ũkamĩkwata mĩao ya Ngai, ndũkethĩwa na ũvano wa ĩ nyamũ ĩsu.
Na wĩva ũvano ũsu wa ĩ nyamũ?
Ũvuan’yo 13:16:
Na yatuma onthe—anini na anene, athwĩĩ na ngy’a, ala mate ngombo na ngombo—mekũea ũvano kw’okonĩ kwa aume kwoo, kana itulyanĩ syoo;
Ve kĩtumĩ kya andũ ma Ngai methĩwa na ũvano kw’okonĩ kana itulyanĩ syoo?
Kũtũngĩlĩlwa kwa Mĩao 6:6, 8:
Na ndeto ii, ila ngũkwĩaĩa ũmũnthĩ, ĩkeethĩwa ngoonĩ yaku; Na syoveee kw’okoni kwaku syĩthĩwe wonan’yo, na syĩthĩwe ũlilikan’yo katĩ wa metho maku.
Kya vata: vaa Mose nũmũnengae mĩao ĩkũmi, ĩla aeleisye nthinĩ wa kũtũngĩlĩlwa kwa (mĩao 5). Ala mamũatĩĩaa Ngai no nginya methĩwe na mĩao ĩkũmi ngoonĩ syoo (ala nĩ mawendi moo) mokonĩ moo (ala nĩ meko moo) na itulyanĩ syoo (ala nĩ mesilya moo).
Na w’o mwĩao wa kana nĩ wonan’yo na nĩ ũvano wa andũ ma Ngai?
Kuma 31:13:
“Na ĩngĩ, neena na ana ma Isilaeli, ũkĩmea, mũikaleae kũlilikana masavato makwa: nũndũ nĩ ũvano, katĩ wakwa nenyu mosyaanĩonĩ menyu onthe; nĩ kana mũtonye kũmanya kana ninyie Yeova ũla ũmũvathanasya mwĩthĩwe atheu.”
Esekieli 20:12, 20:
O na ĩngĩ namanenga masavato makwa, methĩwe ũvano katĩ wakwa nao, nĩ kana mamanye ninyie Yeova ũla ũmavathanasya methĩĩtwe atheu; na vathanyai masavato makwa methĩwe matheũ; na mũmanye ninyie Yeova Ngai wenyu.
Mo ala makavonoka thĩnanĩ ũsu mũnene makethĩwa na ũvano wa Ngai?
Mathayo 24:20-21:
Na voyai kũkĩa kwenyu kũĩkethĩwe ĩvinda ya mbevo, kana mũthenya wa savato; nũndũ kũkethĩwa thĩna mũnene, ũndũ ũtaaĩthĩwa kuma mwambĩlĩlyo wa nthĩ kũvika yu, o na kũĩkethĩwe ũngĩ nongĩ.
Yo Yesũ na atumwa nĩmakwataa savato?
Luka 4:16:
Nake (Yesũ) athĩ Nasaleti, vala waeewe: na alika ĩsinakokenĩ mũthenya wa savato, tondũ wekaa, na aũngama asome
Luka 4:31:
Na (Yesũ) athea athĩ kavelanaumĩ, ndũa imwe ya Kalilii. Nake amamanyĩsya mũthenya wa savato:
Luka 13:10:
Na [Yesũ] mũthenya wa savato ekala ĩsinakokenĩ yĩmwe akĩmanyĩsya
Luka 23:56:
Na [amanyĩw’a] Masyoka, maseũvya mĩtĩ yĩ mũuke mũseo, na mauta. Na mathĩũmũa mũthenya wa savato o tondũ kwĩaĩtwe.
???
Meko na atumwa (13:42-44):
Na makyumaala, mamwĩsũva matavw’e ndeto ĩsu savato ũla wũkĩte. Na andũ ala naĩ ĩsinakokenĩ mataanĩsya, aingĩ ma Ayuti na avikĩli ma kĩyuti ala makĩaa Ngai mamũatĩĩa Vaulo na Valanava; nao maneena nao mamathĩng’ĩĩsya mekalae mũmonĩ wa Ngai Na savato ũsu ũngĩ,meethĩwa mombanĩte ta ndũa nĩna methukĩĩsye ndeto ya Ngai.
Meko na atumwa 16:13:
Na mũthenya wa savato twauma ala mbingĩlonĩ nza ũtee wa ũsĩ, vala twatalĩthasya kana ve vandũ va ũvoyea: na twekala nthĩ, twaneena na aka ala mombanĩte.
Meko ma atumwa 17:2:
Na Vaulo, o tondũ wakothaa kwĩka, aivota kwamo, na vandũ va mĩthenya ĩtatu ya savato asũanĩaa nao ũvoo kuma maandĩkonĩ.
Meko na atumwa 18:4:
Na Vaulo asũanĩaa ĩsinakokenĩ mĩthenya yonthe ya savato, aimantha kũmetikĩlĩthya Ayuti, na Akiliki.
Aevelania 4:9-10:
Nĩvatialĩte ĩndĩ ũthũmũo wa savato ũndũ wa andũ ma Ngai. Nũndũ ũla ũlĩkite ũthũmũonĩ wake nũthũmũĩte mwene ũndũ wa mawĩa make, ũndũ Ngai wathũmũie ũndũ wa mawĩa make.
Namo atumwa ĩndĩ yĩmwe maakwata wakyumwa vandũ va savato? Meko na atumwa 20:7 yĩeleasya kyauya Vaulo na amanyĩw’a maiye ũtũku mũthenya wa mbee wa kyumwa kwatĩanĩa na Aevelania ĩvinda yĩu, mũthenya wambĩlĩlasya syua yĩithũa, kwondũ wa ũu kyauya kĩu maĩye na mombanĩte savato ũtũku. Mũthenya ũla waatiye, wakyumwa Vaulo ndaathĩũmũa kana kwĩthĩwa na ũmbano wa ũthaithi, kĩla kĩvo nĩwaendie ĩlungũ ya mũendo wa kilomita 30 na avika Asoso wakyumwa ũsu (Meko ma atumwa 20:13-14).
Nthĩnĩ wa 1 Akolintho 16:2 Vaulo nĩwameyaĩiye andũ ma Kolintho mombanasye na kũĩya Lĩu kĩla wakyumwa nĩw’o matwae Yutia yĩla kwaĩ Yũa. Ĩkanisa ya Kolintho mombanaa mĩthenya ya savato, no ti ma wakyumwa (Meko ma atumwa 18:4).
Nĩ mũthenya wĩva andũ manyuvie vandũ va savato?
Soma nthĩnĩ wa catechism, 2175:
Wakyumwa nĩ ũvathanĩtwe na savato yĩla yĩna kwatĩanĩa kĩla kyumwa; kwa aklisto kũmĩkwata na motwio maw’o nĩ vandũ va savato. Nthĩnĩ wa Klĩsto ĩ Vasaka, wakyumwa wĩanĩasya ũw’o wa kĩ veva ũla wĩna savato ya ki-yuti ĩtavanasya ũthũmũo wa andũ ĩtina wa Ngai wa tene na tene. Kwa kũthaitha nthĩnĩ wa mĩao kwaseũvisye nzama ya Klĩsto, na ũndũ ũla weekiwe vau syonanasya maũndũ amwe kwondũ wa Klĩsto:
Ala mwĩkalĩle kwatĩanĩa na nzĩa ya maũndũ ma ki-tene nĩmavikĩĩe vala ve wĩkwatyo mweũ, maĩ na vata wa kũkwata savato, ĩndĩ mũthenya wa Mwĩaĩi, nthinĩ wa w’o mathayũ maitu nĩmaathĩmĩtwe nĩ we na kĩkw’ũ kyake.
Kya vata:ko catechismENGoo15/P70.HTM)](https://www.vatican.va/archive)ENGoo15/P70.HTM)k%C4%A9u) kiu tĩ kĩlungu kana maandĩko ma mbivilia. Nĩ ũmanyĩsyo wa ĩkanisa ya katoleki.
Yaĩ ĩndĩĩ yĩla savato wathamiw’e na kũtwawa wakyumwa?
Mwaka wa 135 AD (kĩndũ ta myaka ĩana ĩmwe kuma Klĩsto akw’a) mũsumbĩ wa Loma wetawa Hadrian akũna mũũngu savato. Kũkwata savato kĩtũvio kyaĩ kũawa. Na kwondũ wa mũũtia ũsu, aingĩ ma ala meyĩtaa aklisto nĩma tĩĩye savato, kwa mĩtũki wakyumwa wetĩkĩlwa ta w’o mũthenya wa ũthaithi.
O ta mwaka wa 155 AD, mũmanyĩsya wa aklisto wetawa Justin Martyr, nĩwaandĩkie, “wakyumwa nĩ w’o mũthenya ũla twĩkomanaa vamwe, nũndũ nĩ w’o Asa wa ĩtunĩ mbee wombie…nthĩ (Avolonyĩ ya mbee kĩlungu kya 67).
Mwaka wa 321, mũsumbĩ kositatino nĩwaũmĩsye ũtwii akyasya, “Asili onthe na ala matwie ndũanĩ na athũkũmi kĩvathũkan’yo makathũmũa mũthenya wa syua” (Ayer, Yosevu kullen,1913. Yũmĩtwe ĩvukunĩ ya mavinda na ĩkanisa. Z.I.I.59g. mũsyĩ wa New York City: Charles Scribner’s Sons.pp.284-5).
Mwaka wa 365 AD, nthĩnĩ wa nzama ya Laotisĩa, ĩkanisa ya katoleki maumya ũtw’io “aklisto maikakwate kana kũthũmũa mũthenya wa savato, ĩndĩ nĩ matethye wĩa, mũthenya ũsu, ĩndĩ nĩ mataiye na kũkwata mũthenya wa Mwĩaĩi, na matonya maikathũe ta aklisto” (Canon 29).
No ũsome mbeange ũndũ wa ualyukũ ũsu wa mũthenya wa ũthaithi kuma
savato kũthĩ wakyumwa kwisila vaa:
[Why most christians worship on sunday] (/christians/why-most-christians-worship-on-sunday/)
Yo ĩ nyamũ ĩkalyula mavinda_na mĩao?
Ndanieli 7:25:
Na nũkamũnenea ndeto ũla wĩ ĩũlũ wa onthe, na nũkekwatya kũalyũlamavinda na mĩao; nao nĩmanenganĩwe mokonĩ make kũvika ĩvinda namavinda na nyunzu ya ĩvinda.
Ũvano wa nyamũ ũkalũlũmĩlwa nĩ mwathani wa ũvũngũ, ũla ũkasyaa nĩwe mũtongoi wa ũklisto?
Ũvuan’yo 13:16:
Na [mwathani wa ũvũngũ] atuma onthe—anini na anene, athwii na ngy’a, ala mate ngombo na ngombo—mekĩwa ũvano kw’okonĩ kwa aũme kwoo, kana itulyanĩ syoo;
Kwa kũmĩnũkĩlya:
Nĩ kyaũ ũvano wa andũ ma Ngai?, nĩ kyaũ ũvano wa ĩ nyamũ? Nayo mbivilia yĩasya ata? Kethĩwa ndwĩsĩ ũsũngĩo, nĩ ũseo ũsome ĩsomo yĩĩ ĩngĩ. Nĩ vatonyeka ũkavikĩa kũmanya wasoma ya kelĩ.