Mũvangĩle wa maũndũ ma-mũthya

Andũ aingĩ mekĩaa kana ĩvuku ya ũvuany’o nĩ ĩvuku yũmũ ĩtatonya kũeleeka. Ateo kwa sisya ũndu ĩvuku yĩũ yĩkwasya ũla wa w’o ũndu wayo, ũvuany’o 1:1-3.

Ũvuany’o wa Yesũ Klĩsto, ũla Ngai Asa wamũnengie nĩ kana asyon’ye ngombo syake maũndũ ala matatĩa kwĩkika mĩtũkĩ; na atũma mũlaĩka wake amyon’ye ngombo yake Yohana, ũla wakũsĩie ndeto ya Ngai, na ũkũsĩ wa Yesũ Klĩsto, o na maũndũ onthe ala wonie nĩ mũathĩme ũla ũsomaa, na ala mew’a ndeto sya wathani ũũ, na kũsũvĩa maũndũ ala maandikĩtwe vo, nũndũ ĩvinda nĩ ĩthengeeu!

Ĩvukuni ya ũvuany’o Yesũ nĩwavuanĩsye kwa athũkũmi make. Keethĩwa wĩ mũthũkũmi wa Yesũ Klĩsto, nĩw’o nĩwaĩlĩtwe nĩ kũyĩelewa ivuku yĩĩ! Vangĩ, ethĩwa ũkayĩsoma ivuku yĩĩ, na kũatĩa kwĩka kĩla ũmanyĩĩtw’e, nĩwaisye kana akatũathima we. Kwa oũ ĩsomo yĩĩ ũkavĩngũa ivuku ya ũvuany’o na ũyambĩlĩlya kũelewa ũndu Yesũ ũmavuanĩsye athũkũmi make.

Ndeto ya ũkan’yo:

Kwamba kwĩsilya wĩna mũsolo, vala ũũngamĩtwe mbee wa mũsolo wa ĩvinda ya mũminũkĩlyo. Kwa kyandalũa kyaku nĩũmĩnĩte kũsisya mũvangĩle wa maũndũ ma mũthya wa ĩvinda, ĩndĩ nũtonya kwĩthĩwa ũĩelewa. Na vangĩ kwĩna kĩndu kyeũ ũtanamba kũvaka langi. Kũu, nĩkw’o ũtena mũĩkĩ na kw’o.

Vala ũkendeew’a kũsoma isomo yĩĩ, ũkĩvĩkĩa kwenda kwĩkĩa ngĩĩthĩlo kũngĩ yĩũlũ wa vĩsa waku. Mamwe na ala ũkwĩmanyĩsya makew’ana ũndu ũu na vĩsa waku. Ateo maũndũ angĩ matiĩw’ana na mũsolo ũsu waku, kwondũ wa ũu ũkamalekya nthĩ. Ũkĩmĩnũkĩlya nũtonya kwĩthĩwa na vĩsa wĩ kĩeleelo kwaku, ateo ve ũndu ũtatonya kwĩw’ana na mbivilia.

Kwondũ wa ũu ekana na mũsolo waku. Ndũkavake kĩndũ yĩũlũ wa w’o. Amba kwosa kyandalũa kĩngĩ kĩtheu kĩla vate kĩndũ yĩũlũ wakyo kyeũ, na ũkĩtw’a ta ũtesĩ kĩndũ ũndu wa maũndũ ma mũthya. Kwondũ wa ũu atĩanĩa na isomo yĩĩ, na ũyambĩlĩlya kũvaka mũsolo ũngĩ o tondũ ũkũsoma kĩla maandĩko.

Kũvĩkĩa mũminũkĩlyo wa isomo yĩĩ, ũkeethĩwa na mĩsolo ĩlĩ, ũmwe ũkeethĩwa ũla ngũkwonya; na ũla ũkeethĩwa ũla waku wa tene. Vala wĩthĩwa na mĩsolo yelĩ, syokeleela kũmasoma maandĩko asu monthe na ũĩvathũkan’ya nĩ wĩva ũkwosana na mbivilia, ũtw’e kana nĩw’o.

Mũvangĩle wa maw’ũmĩlũ

Ũndu wa mbee,nĩkũnenga watĩanĩu wa mũvangĩle wa maw’ũmĩlu, ala matw’ĩkĩtwe nĩ ivuku ya ũvuany’o, Mathayo 24, vamwe na ilungu sya mũthya sya ivuku ya Ndanieli. Ĩtina wa maũndũ ala me vo mũvangĩlenĩ.

Ivuku ya ũvuany’o yambĩisye kĩlungu kya 1, yĩla yĩna ũelesyo wa kũyĩmanya kĩ nthĩnĩ, kilũngũ kya 2, na 3 nĩ wathani wa mũendele wa ĩkanisa ya Ngai o kũvika mũthya wa ĩvinda. Nakyo kilũngũ kya 4, Yohana nũkũelesya ũndũ kĩvĩla kya Ngai kĩĩlyĩ kũ ĩtunĩ. Na kilũngũ kya 5, Ngai amũnga Yesũ ivuku ĩkũnze yĩla yĩandĩkĩtwe maũndũ ala meĩkĩka mũthya wa ĩvinda. Kilungũ kya 6, Yesũ ayambĩlĩlya kũvingũa mosĩilo mũonza ma ivuku yĩĩ. Kũla kũtialĩte kwa ivuku ya ũvuany’o mũno nĩ mũvangĩle wa kũatĩanĩa, ateo ĩlungu ĩmwe ĩkyuma nza wa mũvangĩle kũelesya amwe ma maũndũ ma w’ũmĩlo ũla wĩvo.

Yĩla Yesũ ũnũkũvingũa kĩla ũsĩilo ĩvukuni yĩũ, maũndũ makekĩka. Ĩtina wa ũsĩilo wa mũonza, vaũ ve masoo mũonza. Ĩtina wa soo wa mũonza kũvuvw’a, vena mbakulĩ mũonza (mĩimũ) kwa ala methiwa kũũ nthĩ. Na mũminũkĩlyo, Yesũ Klĩsto akyambĩliilya ũsumbĩ wa Ngai na akaete thayũ na mũuo kũũ nthĩ.

Ũũ nĩw’o mũvangĩle wa mwatĩanio wa maw’ũmĩlu:

Ala atũli ma mbalasĩ ana/mwambĩlĩlyo wa woo.

• Ũsĩilo 1: kũkĩla kwa ũklisto wa ũvũngũ(ũvuany’o 6:1, 2; Mathayo 24:5)
• Ũsĩilo 2: Kaũ (ũvuany’o 6:3, 4; Mathayo 24:6, 7)
• Ũsĩilo 3: Yũa (ũvuany’o 6:5, 6; Mathayo 24:7)
• Ũsĩilo 4: Kĩkw’ũ (ũvuany’o 6:7, 8; Mathayo 24:7)

Ĩvinda ya mosĩilo asu ana, aatĩyĩ ma Klĩsto makanenganw’e thĩnanĩ, aingĩ makalũlũtĩka na kũtĩa mũĩkĩĩo woo,na menenganae ene kwa ene amaithanĩ moo,na makamenana (Lũka 21:12-15; Mathayo 24:9-12). Yĩla aatĩyĩ ma Klĩsto me eka kũtavany’a ũvoo mũseo nthĩ yonthe,” nĩvo ĩndi mũminũkĩlyo wĩ ũka” (Mathayo 24:13, 14).

Ũ mũminũkĩlyo

• Ũsilĩlo 5

  • Kaũ ĩtunĩ, ũla mũkũnga mũnene na alaĩka maw’o mekwa nza kũũ nthĩ (ũvuany’o 12:7-12)
  • Mothĩn’yo ma akĩklisto (ũvuany’o 6:9-11; 12:11, 13)
  • Aatĩyĩ ma Klĩsto maiketha maitavan’ya ũvoo ĩngĩ (Amosi 8:11).

• Mĩthanya 45 ĩlungu yĩĩ:

  • Mũsumbĩ wa ĩtheo aivithũkia mũsumbĩ wa yĩũlũ mũthya wa ĩvinda” (Ndanieli 11:40)
  • Mũsumbĩ wa yĩũlũ aivithũkia Avilĩka yĩũlũ, kũ katĩ wa wũmĩloni (Ndanieli 11:40-43).
  • Yelũsaleme Ĩkathyũlũlũkwa nĩ ĩta sya kaũ (Ndanieli 11:41, Lũka 21:20).

• Mĩthenya 30, ĩlungu yĩĩ:

  • Ũthatyo ũla wanangaa, ũũngeme vala vandũ vatheũ (Mathayo 24:15).
  • Aklisto aingĩ kũkĩa (Mathayo 24:16-20; ũvuany’o 3:10; 12:14)
  • Nthĩ ya Isilaeli na Yũtia kũvalũkw’a kwa ĩvinda ya mwei ũmwe (Osea 5:5, 7)
  • Mũsumbĩ wa yĩũlũ akoka na ũthilĩku kwananga aingĩ (Ndanieli 11:44; Alivai 26:25, 26).

• Myaka 3 1/2 ilungu yĩũ (Ndanieli 12:7; ũvuany’o 11:2, 3; 12:14; 13:5)

  • Ũthin”yo mũnene (Mathayo 24:21; Ndanieli 12:1; Yelemia 30:4-7).

    • Ilungu ilĩ sya Aisilaeli makakw’a, kĩlungu kimwe kũthamĩw’a ũkombonĩ (Esekieli 5; Alivai 26:27-39)
    • Amwe ma andũ ma mbaĩ ingĩ makaũmbũla (Ũvuany’o 7:13, 14).

  • Ĩtina waũthin’yo ũsu mũnene:

    • Ũsilĩlo 6: mawonany’o ma ĩtuni (Mathayo 24:29; ũvuany’o 6:12-17)
    • 144000 sya Isilaeli maisyĩĩlwa kwĩ kĩwa ũsuvio (Ũvuany’o 7:3-8).

  • Ũsiĩlo 7: masoo mũonza,

    • Soo 1: 1/3 kya mĩtĩ,nyeki sya ĩsesĩni kũvya (Ũvua.8:7)
    • Soo 2: 1/3 ũkanga kũtwĩka nthakame (Ũvuan’yo 8:8, 9)
    • Soo 3: 1/3 ma manzĩ kwĩthĩwa na ũũ (Ũvuan’yo 8:10, 11)
    • Soo 4: 1/3 ya ĩtu ĩkaya kĩvindu (Ũvuan’yo 8:12, 13)
    • Soo 5: Andũ kũnyamaw’a myei 5 (Ũvuan’yo 9:1-12)
    • Soo 6: Nguthũ ya asikalĩ 100,000 kũaa 1/2 kya andũ (Ũvua.9:13-21)
    • Soo 7: Klĩsto akatw’ĩka mũsumbĩ (Ũvuan’yo 11:15)

Nayũ Lĩlĩkana, kwa oyũ vata wakũ nĩ kũsianĩsya kana mũvangĩle ũsu nĩ ũkũendanya na mbivilia kana aiiye.

Ĩvuku ya Ndanieli nĩyĩũtũnenga mavinda asu

Andũ aingĩ ũmũnthĩ mekwatasya mawoo Ma ĩvinda ya mũthya maketha ĩlungu ya myaka mũonza. Mekwetye Ndanieli 9:27, kwa kwĩsĩlĩlya kw’oo yĩasya:

Nake akatianĩa ũtianĩo mũlũmu na aingĩ vandũ va kyumwa kĩmwe na kyumwanĩ kyu katĩ nũkamĩna nthembo ya kũtonyw’a na nthembo ya mũtu; na ntheĩnĩ sya mothatyo ũmwe ũla wĩkaa wanangĩko nũkoka; o na kũvika mũminũkĩlyo ki, naw’o nĩ watw’iwe, ũthũku nũkonow’a ĩũlũ wa mwene wanangĩko.

Maandiko asu meonany’a ũmwe ũla wĩkaa ũtianĩo ũla ũkekala kyumwa kĩmwe (mĩthenya mũonza, ĩla nĩ myaka mũonza). Andũ aingĩ mekwatasya kana ũtianĩo ũũ nĩw’o wambĩlĩlyo wa mawoo asu manene. Ateo ũu nĩw’o mbivilĩa ĩkwasya.

Sisya wone kana nthembo nĩkũminw’a katĩ wa ĩvinda yĩĩ ya myaka mũonza, na ũthatyo ũla wĩkaa wanangĩko ũkoka. Yu kwasoma ũndũ Yesũ waisye vau Mathayo 24:15-21:

“Yĩla ĩndi mwiona ũthatyo ũla wanangaa, ũla wawetiwe nĩ mwathani Ndanieli, ũũngeme vala vandũ vatheũ” (Ũla ũsomaa namanye),” nĩvo ala me Yutia makie mathĩ iĩmani nũndũ ĩvinda yĩu kũkethĩwa thĩna mũnene, ũndũ ũtaaĩthĩwa kuma mwambĩlĩlyo wa nthĩ kũvika yu, o na kũikethĩwa ũngĩ nongĩ.”

Ũndũ Yesũ waisye ndwĩ mbĩthĩ. Thĩna ũsu mũnene ndiĩ ya kũvika ĩtina wa ũthatyo ũla wĩkaa wanangĩko waũngama katĩ katĩ wa ĩvinda yĩĩ ya myaka mũonza.

Ngai nĩwonanisye ala maũndũ ma ĩvinda ya mũthya kw’ĩ Ndanieli. Amba ũsĩsya kũatĩanĩa kwa mo ũndũ Ndanieli wamonie:

1. “Ĩvinda ya mũthya” mũsumbĩ wa ĩtheo nũkavithũkĩa mũsumbĩ wa yĩũlũ (Ndanieli 11:40)

2. Mũsumbĩ wa yĩũlũ “kũkĩla nthĩ nzaũ” (Isilaeli/ Vilĩstĩa) (Ndanieli 11:40, 45)

3. ” Yĩla mwiona Yelũsaleme yathyũlũlũkwa nĩ ĩta sya kaũ, vau mwĩmanya wanangĩko wĩ vakuvĩ” (Luka 21:20)

4: Ũthatyo ũla wĩkaa wanangĩko waũngamw’a katĩ katĩ wa myaka mũonza (Ndanieli 9:27; Mathayo 24:15)

5: Thĩna na woo mũnene kwambĩĩa (Ndanieli 12:1; Mathayo 24:21)

6: Endwa na atheu alũngalu kũthayũũkw’a Klĩsto akyũka (Ndanieli 12:2; Mathayo 24:31; 1 Athesalonika 4:16)

Ndanieli amina kwona woni wa maũndũ asu, nĩwakũlĩlye, “nĩ kũvika ĩndĩĩ mũminũkĩlyo wa maũsengy’a aa” (Ndanieli 12:6)

Mũlaĩka amũsũngia, na amwĩa”nĩ kwa ĩvinda, na mavinda, na nyunzu ya ĩvinda: namo mamina kwananga ũtonyi wa ala andũ atheu, maũndũ aa onthe nĩmakethĩwa” (Ndanieli 12:7)

Ĩvinda yĩla ĩkuvĩ kuma mwambĩlĩlyo wa mawoo, kũthĩ kũvikĩa mũthya wamo vaũ ũthayũũkyo wa mbee yĩkeethĩwa”ĩvinda, na mavinda, na nyunzu ya ĩvinda.”ĩvuku ya ũvuany’o nĩtwonasya kana 3 1/2 mavinda nĩ ũndũ ũmwe na mĩthenya 1260 (ũvuany’o 11:3; 12:14)

Mũlaĩka nĩwamũnengie Ndanieli walany’o wa ĩvinda kũndũ kwĩlĩ nthĩnĩ wa Ndanieli 12:11-12:

“Na kuma ĩvinda yĩla nthembo ya kũvĩvw’a ĩtatw’ĩkanaa ĩkavetwa na ũthatyo ũla wĩkaa wanangĩko ũkĩũngamw’a nĩkethĩwa mĩthenya ngili na maana elĩ na mĩongo kenda. Nĩmũathĩme ũla weteelaa, na kũvika mĩthenya ĩsu ngili na maana atatũ na mĩongo ĩtatũ na ĩtano.”

Mũsoa ũla ũatie wĩtwonya mũthya wa mavinda asu:

“Ĩndĩ ĩendee, we, kũvĩka mũminũkĩlyo; nũndũ nũkathũmũa, na kũũngama kĩandanĩ kyaku, mũminũkĩlyo wa mĩthenya.” (Ndanieli 12:13).

Mũthya wa mavinda asu atatũ ũkavikĩa yĩla Ndanieli ũkokĩlwa ĩngĩ ĩvinda ya ũthayũũkyonĩ wa mbee vau Klĩsto akyũka.

Ndanieli 12:11 yĩasya nthembo ũkavetwa na ũthatyo ũla wĩkaawanangĩko ũkaũngama vala vandũ vatheũ mĩthenya 1290 mbee wa ũthayũũkyo ũsu.

Ateo nĩ kyaũ kũĩkĩĩka mĩthenya 1335 tũtavĩkĩte ũthayũkyo wa mbee? Kwa sisya Ndanieli 12:12 yĩasya,“Nĩmũathĩme ũla ũkomĩĩsya… kũvika mĩthenya 1335.’

Kwa sianĩsya kyu na Mathayo 24:13: “ũla ũkomĩĩsya, kũvika mũminũkĩlyo ũsu akatangĩĩwa.” Ndeto ĩsu ya kũmĩĩsya vau Mathayo na ndeto ĩsu kũmĩĩsya kwa ũalyũlo wa kĩkĩlĩkĩ nthĩnĩ wa Ndanieli ĩsu nĩ ndeto o ĩmwe. Mĩthenya 1335 nĩw’o ũ mũminũkĩlyo wĩ ambĩlĩĩlya. Ĩvinda yĩu nĩyo kũtavanw’a kwa ũvoo mũseo kwĩthela, na ũsiĩlo wa katano wĩvingũwa, na mũsumbĩ wa ĩtheo nũkavithũkĩa mũsumbĩ wa yĩũlũ.

Kwa Ũkũvi:

• “Mũminũkĩlyo ũkambĩlĩlya mĩthenya 1335 ũthayũũkyo ũtanamba kwĩthĩwa
• Nthembo ĩkaũngamw’a ũthatyo wĩkaa wanangĩko ũyĩũngamw’a mĩthenya 1290 ũthatyo ũtanamba kwĩthĩwa
• Mothĩn’yo asu makambĩlĩlya mĩthenya 1290 ũthayũũkyo ũtemũvikũ

Yo nĩ kyaũ kĩtawa mothĩn’yo manene?

Nĩ andũ avũthũ mesĩ mothĩn’yo asu nĩ ma kĩ na me kĩvathũkany’o kĩva na mũthenya wa Mwĩai. Ateo mbivilia nĩ ngelemũ kwa kũvathũkany’a ĩlungu ya mavinda asu, na mavata mamo elĩ.

Mothĩn’yo asu ti kwondũ nĩ ĩvinda ya monyamao kwa nthĩ yonthe. Nĩ ĩvinda ya thĩna wa isilaeli na Yuta ũũ nĩw’o Yesũ aeleisye thĩna ũsu mũnene nthĩnĩ wa Lũka 21:23-24: “Nũndũ kũkethĩwa ũnyamao mũnene nthĩ, na ũthilĩku ĩũlũ wa andũ aa. Namo makavalũkw’a kwa kũtemangwa na ũvyũ, na makatwawa me atave mbaĩnĩ syonthe.”

Kwa amba kũsisya (Yelemia 30:7): “A! Mũthenya ũsu nĩ mũnene, nũndũ vatĩ ũilyĩ ta w’o: naw’o nĩ ĩvinda ya thĩna wa Yakovo; ĩndĩ we akatangĩĩwa kuma nthĩnĩ waw’o.”

Vaa mothĩn’yo asu meĩtwa ĩvinda ya thĩna wa Yakovo. Yakovo nĩ ĩsyĩtwa yĩngĩ ya Isilaeli. No wĩthĩwe na mũĩkĩ saa wa thĩna wa Yakovo nĩ thĩna ũsu mũnene nũndũ veĩwa kana vati ũngĩ ya ũsu (Yelemia 30:7). Ndanieli 12:11 yĩasya ” na kũkethĩwa ĩvinda ya thĩna, o tondũ ũtaaĩthĩwa kuma kweethĩwa mbaĩ kũvika ĩvinda yĩĩ. “Mathayo 24:21 yĩasya”, nũndũ ĩvinda yĩu kũkethĩwa thĩnamũnene, ũndũ ũtaaĩthĩwa kuma mwambĩlĩlyo wa nthĩ kũvika yu,o na, kũikethĩwa ũngĩ nongi,” kwa ũ w’o maandiko asu menenea ũndũ wa ĩvinda yĩmwe ĩtw’e.

Ĩvinda ya thĩna ũsu mũnene, Ngai Asa akatũmĩa “mbavĩloni” kũmakũna Isilaeli nũndũ wa naĩ syoo.

Na nĩtwonie kana mũsumbĩ wa yĩũlũ akavalũkya nthĩ ya Isilaeli (kũũya vaasa katĩ) ĩvindanĩ ya mũthya. Mũsumbĩ wa yĩũlũ nĩ mũsumbĩ wa “mbavĩloni”, mũthyanĩ wa ĩvinda ewe mũtongoi wa Ũnjelũmanĩ, Ũlaya na nthĩ yonthe.

Mũsumbĩ wa yĩũlũ akathyũlũlũka Yelũsaleme na ĩta sya kaũ, na akaũngamya nthembo sya mũnthĩ, na akyũngamya ũthatyo ũla wĩkaa wanangĩko, myũnthĩ 30 mbee wa thĩna ũsu mũnene kwambĩlĩlya. Ĩvindanĩ yĩu nthĩ ĩsu sya Isilaeli na Yuta sya ũmũnthĩ ĩkang’ũthũlw’a.

Kwa sisya Osea 5:5-6:

Na ngathĩĩo nĩkũsĩaa mbee wa ũthyũ wake: kwondũ wa ũũ Isilaeli na Evalaĩmũ makalũlũtĩka ũthũkunĩ woo, nake Yuta akalũlũtĩka vamwe nao. Makaenda na ndĩthya syoo sya mbũĩ na malondũ na ndĩthya syoo sya ng’ombe mamũmanthe Yeova; ĩndĩ matikamwona: nĩwĩvathanitye nao.

Nũkwona vaũ ũndũ vekwasya. Nthĩ syonthe sya Isilaeli na Evalaĩmũ, makalũlũtĩka ĩvinda o yĩmwe na Yuta

Ateo, matanamba ũng’ũthũlw’a vyũ, mo, “makaenda vamwe na ndĩthya syoo sya mbũĩ na malondũ, na ng’ombe kũmantha Asa wa tene na tene.” Makambĩlĩlya ũthembĩ wa indo kũ Yelũsaleme, ĩndĩ Asa ndakametĩkĩla. Nĩvo nthembo nasyo ũkaũngamw’a, mĩthenya 30 ala mawoo matambĩlĩlye. Nthinĩ wa ĩvinda yĩu ya mĩthenya 30 Isilaeli na Yuta makalũlũtĩka:

Mo tĩ ekĩku kũla kw’ĩ Asa wa tene na tene; nũndũ ũsyao woo tĩ wa kũmwendeesya. Yĩĩ mwei ũmwe mũtisu ũkamamĩna vamwe na mĩũnda yoo (Osea 5:7).

Mũsumbĩ wa yĩũlũ akethĩwa na ĩta sya kaũ ku Yelũsaleme. Ĩvindanĩ yĩu mũsumbĩ wa yĩũlũ mweinĩ ũsu nũkoosa vamwe na kũsumbĩka Yuta (nthĩ ĩla yĩtawa Isilaeli kũya vaasa katĩ wũmĩlonĩ wa syũa) Ĩndĩ kũkethĩwa ata kwa ũsyao ũla ũngĩ wa Isilaeli ala me Ũngelesa, Ũvalanza, kũ Netalandĩ, Noowaĩ, na Ũsĩtenĩ? Naw’o nata ũndũ wa Aisilaeli ala me kanata, Aũsĩtalĩa, nthĩ nzeo na Avĩlĩka ya ĩtheo?

Yĩla Ũlũsi na Ũkyaina ala me ũtonyĩ ũmũnthĩ meona nthĩ ĩsu ĩkĩvalũka, makeka ata? Nĩvo meona ĩvuso ya kũĩũkĩlĩla na kwĩsũmbĩkĩthya ku ene.

Ndanieli 11:44, yĩasya ũũ ũndũ wa mũsumbĩ wa yĩũlũ: “ĩndĩ yĩla maũvoo ala makaũma wũmĩlonĩ wa syũa [Aisiya] ala makaũmaa ngalĩ ya yĩũlũ [Ũlusi, yĩũlũ wa Isilaeli] nĩmakamũthĩn’ya nake nũkaũma athĩ na ũthilĩku mũnene kwananga na kũmavetea vyũ aingĩ.”

Mũsumbĩ wa yĩũlũ aketha na vata wa ũsemba na mĩtũkĩ: kwĩyosea na kũsumbĩka kũndu kũnene ũndũ ũtonya, mbee wa nthĩ ĩngĩ ta Ũkyaina na Ũlũsi ĩtambĩte kũlĩkĩla. Ĩta sya kaũ sya Ũlaya,ĩkathĩ na ũthilĩku kwananga na kũmavetea vyũ _aĩngĩ_.” Kũvika vaũ nũmanyite kana ilungu ilĩ sya Isilaeli makoawa na kĩlungu kĩmwe kĩkathĩ ũkombonĩ kwĩ vakuvĩ kwambĩlĩĩlya mawoo asu manene ( Esekieli 5).

Kĩlungu kimwe kĩla kĩtwawa ũkombonĩ makatwawa ta ngombo sya aka na aũme kũndu kw’onthe ( kũtũngĩlĩlwa kwa mĩao 28:64-68). Mawoo asu tĩ ĩvinda ya thĩna kwa “mbavĩloni” Nĩ ĩvinda ya thĩna wa Isilaeli. Aisilaeli ala mekalaa kũndu ku yĩũlũ ũthũĩlonĩ Ũlaya, Amelika, kanata, Ausĩtalĩa, Nthĩ Nzeo, na Avilĩka ya ĩtheo, makatuwa ngombo sya ũthukumaa vakitolĩnĩ na kũla movewe, o tondu Ayuti meekiwe ĩvinda ya kaũ wa kelĩ wa nthĩ yonthe. Ũvuany’o 18:12-17, yĩeleasya kwa kĩla kĩnene kya mbavĩloni ĩvinda ya mawoo asu, na kũĩkĩĩthya kana mbavĩloni ĩkethĩwa ĩkĩthooa na kũthoosya “mĩĩ na mathayũ na andũ” (Ũvuany’o 18:13).

Thĩna ũsu mũnene ũkethĩwa kwa ĩlungu ya myaka 2 1/2, na ĩndĩ mũthenya wa Mwĩai ũkyambĩlĩlya.

Nĩ kyaũ kyo mũthenya wa Mwĩai?:

Yĩla thĩna ũsu mũnene wĩthela, kũkethĩwa mawonany’o ĩtunĩ, maitavan’ya mũthenya ũsu wa Mwĩai. Kwasianĩsya maandiko aa:

Mathayo 24:29 yĩasya:

Ĩndĩ ĩtina wa thĩna ũsu wa matukũ asu, kavinda o kau, syũa yĩkaya kĩvindu, na mwei ũĩlea kumya kyeni kyaw’o, na ndata ikavalũka kuma ĩtunĩ, na mavinya na matu makĩthĩngithangw’a

Yoeli 2:30-31 yĩasya:

Na ngoonan’ya moseng’yo matunĩ na nthĩ: nthakame na mwaki, na ĩtui sya syũki;syũa yĩkaalyũkw’a yĩthĩwe kĩvindu, na mwei wĩthĩwe nthakame, mbee wa mũthenya ũsu mũnene na wa kũtisya wa Yeova ũtanoka.

Ũvuany’o 6:12-17 yĩasya:

Na noona akyũmbũa ũsiĩlo wa thanthatũ, na kwaĩ kĩtetemo kĩnene kya nthĩ; na syũa yatwĩka yĩu ta ĩkunĩa ya w’ĩa, na mwei w’onthe watw’ĩka ta nthakame. Na ndata sya ĩtunĩ syavalũka nthĩ, o tondũ kĩkũyũ kĩtĩkasya makũyũ nakyo mate maviku yĩla kĩũthĩngithangw’a nĩ kĩsese kĩnene. Na ĩtu yavetwa ta ũa wa ũsomwa ũĩlĩngw’a, na iĩma syonthe na ĩthama syonthe syaumw’a vandũ vasyo. Na asũmbĩ ma nthĩ, na anene me mbee ũsumbĩnĩ, na anene ma asikalĩ ngili, na athwii, na ala mevinya, na ngombo syonthe, na ala mate ngombo, meevitha ngunganĩ na mbainĩ sya iĩma, na maitavya iĩma na mbai, makyasya, “Tũvalũkĩlei, na mũĩtũvitha ũthyũ wa ũla wĩkalĩte kĩvĩlanĩ kya ũsumbĩ na ũthatu wa kala katena,nũndũ mũthenya mũnene wa ũthatu woo nĩ mũku, na nũũ ũtonya kũũngama?

Mũthenya mũnene wa Mwĩai ũkoka ĩtina wa thĩna ũsu mũnene. Nthĩnĩ wa mũthenya ũsu wa Mwĩai Ngai akakũna ala mate Aisilaeli ma nthĩ ĩsu ĩngĩ, nũndũ wa mĩng’athĩlĩlyo na ũlei woo (Isaia 2:10-21; Ovatia 15; Malaki 4:1, 5).

Maandiko aa metwonya mũthenya wa Mwĩai nĩ wa ĩlungu ya mwaka ũmwe:

1. Isaia 34:8: “nũndũ Yeova ena mũthenya wa ũĩvanĩsyo, mwaka wa kũĩvanĩsya ũndũ wa Saioni.”

2. Isaia 61:2 “na nĩtavan’ye mwaka wa ũseo wa Yeova na mũthenya wa ũĩvanĩsyo wa Ngai waĩtu.”

3. Isaia 63:4 nũndũ mũthenya wa kũĩvanĩsya kwaĩ ngoonĩ yakwa, na mwaka wa ovosye makwa nĩ mũku”

Manya kana mũthenya wa Mwĩai no wĩtawa “mwaka wa mwene vinya ũseo” na mwaka wa mwovosye” Yĩla Ngai wĩthĩwa aikũna andũ na mbaĩ ĩngĩ ĩvindanĩ yĩu, Isilaeli makamũsyokea Ngai (kũtũngĩlĩlwa kwa mĩao 4:29-31). Ĩvinda yĩu mwaka ũsu, Ngai akamatangĩĩa Isilaeli kuma ũkombonĩ. Ngai akamaũmya mbavĩloni mbee wa mbavĩloni ĩtanamba kwanangwa (Isaia 51:6). Ngai akamombanya Isilaeli na Yuta kũmatũnga kũla kw’onthe wamalũngĩlĩlye, na kũmaetee nthĩ ya Isilaeli kũ wũmĩlonĩ katĩ,(kũtũngĩlĩlwa kwa mĩao 30:1-10); (Yelemia 16:14-18; Esekieli 20:33-44).

Ĩvinda yĩu ya mũthenya wa Mwĩai, masoo mũonza ma ivuku ya ũvuany’o makavũvw’a(Sevanĩa 1:14-16; Yoeli 2:1; Ũvuany’o 8:9; 11:15-19). Yĩla soo wa mũonza wĩvũvw’a, Yesũ Klĩsto akatw’ĩka mũsumbĩ (ũvuany’o 11:15).

Isomo yĩla yũkĩte ũmanyĩw’a ala Ngai ũkamasũvĩa ĩvinda yĩu ya thĩna ũsu mũnene vamwe na mũthenya wa Mwĩai na nĩ kyaũ kũĩkĩĩka Klĩsto atw’ĩke mũsumbĩ.